Þjóðfélag “A eða B?”

Greinin birtist áður í Morgunblaðinu 2008, en er hér skrifuð í mars í breyttri og uppfærðri mynd, (hún var einnig send Fréttablaðinu í lok mars en þar er að jafnaði löng bið eftir birtingu.)  Þórhildur, amma mín heitin 11 barna móðir fædd í Þistilfirði í Norður Þingeyjarsýslu var vön að segja að góð vísa væri sjaldan of oft kveðin, sem á sannarlega við hér. Efnið hefur verið mér hugleikið frá unglingsárum og atburðir liðinna ára hafa minnt mig illilega á. Hægt er að bera saman tvö þjóðfélög A og B og spyrja sig hvoru muni vegna betur og borgurum þess.

Í þjóðfélagi A er ráðið í stöður eftir hæfni viðkomandi þar sem menntun og reynsla er talin nauðsynleg til ákveðinna starfa. Ákveðið jafnfræði er milli kynja og skoðana og skilningur á að eftir höfðinu dansa limirnir. Hér er átt við að stjórnendur og hæfni þeirra hafa áhrif á allt fyrirtækið eða stofnunina og þar með framleiðni. Þetta má einnig kalla að framleiðsluþættir viðkomandi stofnunar eða fyrirtækis séu nýttir sem best til að ná ákveðnum hámarks afrakstri. Í slíku þjóðfélagi gilda að sjálfsögðu eðlilegar leikreglur á samkeppnismarkaði, fagleg ákvörðunartaka, reglur á útboðsmarkaði og gott eftirlit á sviði fjármála-, neytenda-, skatta- og samkeppnismála. Jafnframt eru reglur og rammar sem varna kennitöluflakki og þvíumlíku. Að sjálfsögðu mun þjóðfélag A svo ná til sín hluta af peningum sem sumir útrásarmenn hafa tekið frá þjóðinni, sem meðal annars gleymdi að setja almennilegt regluverk í kringum þjóðfélagið, nema hvað?  Þeir vita jú margir að þessir fjármunir tilheyra landi og þjóð með réttu!

Í þjóðfélagi B er minni áhersla á að sá hæfasti sé ráðinn í hverja stöðu. Stöðuveitingar ráðast oft af tengslum ættar eða vináttu viðkomandi. Stöður verða oft athvarf fyrir fyrrum stjórnmálamenn eða leiðitama ungliða. Það er oft á kostnað fagmenntunar tilheyrandi starfa og getur átt við allt frá stöðuveitingum í opinberum fyrirtækjum til dómskerfis. Sama á stundum við í einkafyrirtækjum og bönkum. Einnig mætti nefna pólitískt skipaða skólastjóra. Þjóðfélag B leggur jafnframt ekki sérlega mikla áherslu á eftirlitsstofnanir.

Það á að vera skýr krafa í upplýstu lýðræðisþjóðfélagi að hæfasta fólkið með tilheyrandi fagmenntun og reynslu sé jafnan ráðið til starfa hverju sinni. Í tímanna rás hafa B ráðningarnar kostað þjóðfélagið hundruð eða jafnvel þúsundir milljarða. Ég geng reyndar reyndar svo langt að telja þetta eina af örsökum hrunsins. Vanhæfir stjórnendur eru ein af ástæðum þess að Íslendingar þurfa að vinna meira og lengur en aðrar þjóðir til að halda uppi góðum lífskjörum. Sá vinnutími mun nú frekar aukast, með tilheyrandi fjarvistum frá heimili og börnum, eins og flestir þekkja af eigin raun. Þetta hefur mikinn félagslegan kostnað í för með sér, því og fleiru verður gert betri skil síðar meir í grein. 
Sem dæmi um stöðuveitingar væri æskilegt að aðalbankastjóri Seðlabankans væri með doktorspróf í hagfræði, fremur en lögfræðingur, verkfræðingur eða viðskiptafræðingur eins og reyndin hefur verið síðustu 20 ár eða svo. Alþjóðleg starfsreynsla er líka nauðsynleg fyrir aðila sem ræðst til slíks verks. Núverandi Seðlabankastjóri uppfyllir loksins þessi skilyrði.

Það er einnig mikilvægt að hafa mann með tilheyrandi menntun og kunnáttu í starfi viðskiptaráðherra svo annað dæmi sé tekið. Þar er á ferð annar maður með doktorspróf í hagfræði sem veldur starfinu vel; leit væri að hæfari manni til starfans.
Dómsmálaráðherra virkar einnig mjög traustvekjandi, síst vill maður eiginlega missa þessa 2 fagráðherra úr ríkisstjórninni! Þó maður hafi oft verið ósammála Þistilfirðingnum Steingrími Sigfússyni, er honum vorkunn að taka við þessu búi. Hann hefur staðið sig ágætlega og sýnt mikið þrek við mjög erfiðar aðstæður og oft sýnt góðan hagfræðilegan skilning sem stundum skorti áður fyrr. Það hefur aukið á erfiðleikana hans að hjörð hans er oft sundurleit. Hann og stærðfræðingurinn Pétur Blöndal hafa á síðustu árum sýnt meiri talnaþekkingu en margir aðrir þingmenn. Illugi Gunnarsson, kemur einnig oft með góð hagfræðileg inngrip og skýringar. Jóhönnu Sig. er hægt að virða fyrir margt;  hún flutti meðal annars áður nokkur frumvörp um kennitöluflakk, og eins hefur hún staðið dyggan vörð um Íbúðarlánasjóð, þingflokkur Framsóknarmanna gerði reyndar slíkt hið sama. 

Breyting á B vinnubrögðum er hagur fólksins og það er hagur þjóðfélagsins og skýlaus krafa morgundagsins og framtíðarinnar. Síðastliðið ár hafa málin þokast í rétta átt.
Miklu betur má þó ef duga skal og enn meiri fræðsla og bylting hugarfars er nauðsynleg. Hvoru þjóðfélaginu vilt þú tilheyra, A eða B? Af hvorri tegundinni verður hið nýja Ísland og hin nýja Reykjavík?  Gaman væri að fá sms skeyti í 698 2727 með vali þínu á hvort þjóðfélag þú kýst?

P.s.  Það er ákveðin útúrdúr frá efni greinarinnar en verður að segjast að þó Davíð Oddsson hafi gert ýmiss mistök, hafði hann hárrétt fyrir sér varðandi ákveðna þætti fjölmiðlafrumvarpsins. Eignarhald auðmanna eins og Jóns Ásgeirs á fjölmiðlum er ein af orsökum hrunsins (þessi klausa var ekki sett inn í greinina sem send var til Fréttablaðsins / Vísis) enda mín reynsla að slíkt hamlar birtingu.

« Síðasta færsla | Næsta færsla »

Bæta við athugasemd

Ekki er lengur hægt að skrifa athugasemdir við færsluna, þar sem tímamörk á athugasemdir eru liðin.

Innskráning

Ath. Vinsamlegast kveikið á Javascript til að hefja innskráningu.

Hafðu samband